Երեխայի իրավունքների մասին ՀՀ օրենք
Երեխայի իրավունքների պաշտպանության եռաստիճան համակարգը Հայաստանում ստեղծվել է 2005թ.-ին՝ Երեխաների իրավունքների պաշտպանության ազգային հանձնաժողով, որը խորհրդակցական մարմին է: Տարածքային մակարդակում՝ մարզպետարանների աշխատակազմերում, բացվեցին Ընտանիքի, կանանց և երեխաների իրավունքների պաշտպանության բաժիններ։ Համայնքային մակարդակում գործում են խնամակալության և հոգաբարձության մարմիններ (ԽՀՄ) ու նրանց կից հանձնաժողով, որը խորհրդակցական մարմին է: Երեխաների իրավունքների մասին Հայաստանի օրենքը, միջազգային չափանիշներին համապատասխան է Միավորված ազգերի կազմակերպության Երեխայի իրավունքների կոնվենցիաին (UNCRC): Սակայն, չնայած օրենսդրական դրույթներին, դեռևս կան դեպքեր, երբ այդ իրավունքները ոտնահարվում են հայ հասարակության մեջ։ Ահա հինգ օրինակ.
Երեխայի կրթության իրավունքը
Չնայած Հայաստանում մինչև 16 տարեկան պարտադիր կրթությանը, դեռևս կան դեպքեր, երբ երեխաներին զրկում են որակյալ կրթություն ստանալու տարբեր գործոններից, ինչպիսիք են աղքատությունը կամ հաշմանդամությունը: Այս խախտումը կարող է առաջանալ անբավարար ենթակառուցվածքի, ներառական կրթական քաղաքականության բացակայության կամ սոցիալ-տնտեսական անհավասարության պատճառով: Օրինակ, գյուղական համայնքների երեխաները զրկված են պատշաճ հարմարություններով դպրոցներից, կամ հաշմանդամություն ունեցող երեխաները չեն կարող ստանալ անհրաժեշտ հարմարություններ իրենց կրթության համար:Նշեմ նաև, որ հայաստանում և հատկապես երևանում քաղաքային ճարտարապետությունը շատ անհարմար է, ոչ միայն սայլակով կամ հաշմանդամ մարդկանց, այլ նաև անուշադիր երեխաերի համար։
Բռնությունից երեխայի պաշտպանության իրավունքը |
Դժբախտաբար, երեխաների նկատմամբ բռնությունը և անտեսումը շարունակում են մնալ գերակշռող խնդիրներ հայ հասարակության մեջ: Երեխաները կարող են ենթարկվել ֆիզիկական, էմոցիոնալ կամ սեռական բռնության, և նրանք չեն կարող ստանալ համապատասխան պաշտպանություն կամ աջակցություն իշխանությունների կողմից մի շարք գործոների պատճառով։Օրինակ, ընտանիքներում բռնության դեպքերը կարող են չզեկուցվել, ինչը երեխաներին խոցելի է դարձնում շարունակական բռնության համար:Հայ հասարության մեջ “նորմալ” է երեխային դաստիրակել գոտու կամ ապտակի միջոցով։ Հասարակական վայրերում մայրը կարող է հանգիստ հարվածել իր երեխային և չարժանանալ հասարակության կողմից ոչ մի նեգատիվ ռեակցիայի։
Երեխայի առողջության պահպանման իրավունքը
Թեև Հայաստանը առաջընթաց է գրանցել երեխաների համար առողջապահական ծառայությունների բարելավման հարցում, այնուամենայնիվ անհավասարություններ կան, հատկապես գյուղական կամ հեռավոր շրջաններում: Այս խախտումը կարող է առաջանալ այնպիսի գործոնների պատճառով, ինչպիսիք են անբավարար առողջապահական ենթակառուցվածքը, հիմնական ծառայությունների սահմանափակ հասանելիությունը կամ ֆինանսական խոչընդոտները: Օրինակ, ցածր եկամուտ ունեցող ընտանիքների երեխաները կարող են իրենց թույլ չտալ հիմնական դեղեր կամ բժշկական ընթացակարգեր, ինչը հանգեցնում է առողջության անբարենպաստ արդյունքների: Մենք չունենք ապահովագրման ներդված համակարգ, ինչպես օրինակ զարգացած երկրներում։ Նաև ավելի խորը խնդիրը դա հայ հասարակության ինքնաբուժման հաճախ պրակտիկան է։ Մայրը երեխային պոլիկլինա տանելու փոխարեն զբաղվում է դասական մեթոդներով երեխայի բուժման,որը ինչ որ դեպքերում կարող է մահացու վտանգավոր լինել նրա կյանքի համար։
| Երեխայի մտքի, խղճի և դավանանքի ազատության իրավունքը |
Չնայած նրան, որ ամեն մարդ ունի իր տեսակի արտայատման իրավունքտ,երեխաների ձայնը հաճախ անտեսվում է: Այս խախտումը կարող է առաջանալ այնպիսի գործոնների պատճառով, ինչպիսիք են մշակութային նորմերը, օրինակ որ տարիքով մեծ մարդը միշտ ճիշտ է։ Եթե անգամ երեխան իր աշխարհայացքներով կարծիք է հայտնում, այն կամ անտեսվում է կամ արժանանում է նեգատիվ պատասխանի։ Օրինակ, կրթական միջավայրերում երեխաները չեն կարող ներգրավվել որոշումների մեջ, որոնք ազդում են նրանց ուսումնական միջավայրի կամ ուսումնական ծրագրի զարգացման վրա՝ սահմանափակելով նրանց ազատությունը և ինքնավարությունը: Կամ հատկապես դեռահասության շրջանում, երբ կարևոր է երեխային ազատ տողնել ինքնաարտահայտության մեջ, շատ հաճախ նրանց սեփական ընտանիքը վիրավորում և հակադրում է նրա ճաշակին։ Սա ոչ միայն իրավունքի խախտում է, այլ երեխայի մեծ հնարավությունների և մտքերի ջնջում և լվացում։
Երեխայի աշխատանքի իրավունքը |